XX. mendeko Euskararen Corpus estatistikoa

Testuingurua

Nafarroako Gorteengana jo zuten: Que nos quiten a ese fraile que se llama inquisidor!

Eta tximistak harturik ospa egin behar izan omen zuen...

Orain Kalagurritik eta Logroñotik arituko da.

Eta nola aritu ere: Espainiako Inkisizio Tribunal guztietan kondena gehien eman duena Kalagurrikoa dugu: euskaldunen Tribunala zelako, esplikatzen du Kamenek.

1540 eta 1599 artean 310 pertsona izan ziren Kalagurriko Tribunalean kondenatuak.

Beste datu bat: XVI. mendearen bigarren erdi honetan berrehun inguru izan ziren Espainia guztian luteranogatik kondenatuak: hirutatik bat eta piko, euskaldunak.

Horrezaz gainera sorginkeriaren paroxismoa dator, okerrena Euskal Herrian hori ere, eta abar.

Erraz imajina daiteke Euskal Herriko giroa.

Oraindik ere, pertsona bat bihurri aparta denean, Inkisisinoia baino gaiztoagoa dela, esaten dute Bermeon.

Ez du merezi Inkisizioaz luzatzea, bestela legenda beltza egiten ari garela, esango dute zuriek.

Hauxe bakarrik: debozio liburu guzti-guztiek kontrol estu bereziak pasa behar zituztela; inprimatu aurretik lehenengo eta inprimatu eta gero berriro, zabaldu aurretik; eta zabaldu eta gero, ezer susmatzen zuenak, salatzeko obligazioa zuen oraindik.

Euskarazko dotrinak eta, egin nahi baziren, apenas zen horixe inor animatzeko giroa.

Batez ere kontutan hartzen badugu, zentsurak inoiz jakin izan duela, euskaraz egindako liburuaren erdal itzulpen osoa eskatzen, zentsoreak euskararik ez zekielako.

Argitalpena horrelaxe atzeratua da, esate baterako, Gerrikoren Cristau Doctrina guztiaren esplikazioaren saiaquera: dena erdarara aldatzeko agindu zioten, zentsoreak uler zezan!

Bide nabar horixe ohartaraziko dizut: zentsura, edo zentsura aitzakia, euskal kultura zanpatzeko arma bikaina dela, aspaldi erreparatu zen.

XIX. mendean, Iztuetaren obra batean hau idatzi zuen eskuz norbaitek, Aita Donostiak publikatu duenez el pueblo quipuzcoano carece, en verdad, de las grandes ventajas de la prensa; lo uno porque en su lengua apenas hay mas escritos que los necesarios para enseñar los principios de la religión (...).